THE POLISH AUTOCEPHAL ORTHODOX CHURCH IN SOCIO-POLITICAL PROCESSES OF THE 20TH – EARLY 21ST CENTURY (RUSSIAN FACTOR)

Authors

DOI:

https://doi.org/10.33402/up.2025-18-05

Keywords:

Polish Orthodox Church, Polish Autocephalous Orthodox Church, Second Polish-Lithuanian Commonwealth, autocephaly, Orthodoxy

Abstract

The article examines the issue of obtaining autocephaly by the Polish Orthodox Church (POC) from the Patriarchate of Constantinople in 1925, traces the role of the government of the Second Polish Republic and the opposition of the Russian Orthodox Church in the processes of gaining independence of the POC. The role of the Ukrainian factor in promoting independent tendencies in church life is highlighted. The issue of the legal consequences of the attempt to grant autocephaly to the Polish Autocephalous Orthodox Church (PAOC) from the Moscow Patriarchate in 1948 is highlighted. Attention is focused on the leading role of the pro-Moscow vector in the life of the PAOC after World War II to the present. The PAOC’s non-recognition of the creation of the Orthodox Church of Ukraine (OCU) in 2018 and the synchronism of actions with the position of the Moscow Patriarchate, as well as the ambiguous position on Russian aggression against Ukraine, are noted.

References

Білокінь, С. Польська православна церква. http://www.history.org.ua/?termin=Polska_pravoslavna.

Бєй, І. (2019). Квантове рішення ПАПЦ. https://risu.ua/kvantove-rishennya-papc_n100827.

Борщевич, В. (2000). Політика Другої Речі Посполитої щодо Української Православної церкви на Волині. Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність. Львів, Вип. 7.

Верховинець, М. (1960). На руїнах і пустелях далеких: Руйнація українських святинь у Польщі. Пітсбург, США.

Гаврищак, Р. (2022). Польська православна церква і гроші від Путіна. Таємний фонд «Росатома». https://www.polskieradio.pl/398/7857/artykul/2894424,%D 0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0-%D0 %BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B 2%D0%BD%D0%B0-%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0- % D 1 % 9 6 - % D 0 % B 3 % D 1 % 8 0 % D 0 % B E % D 1 % 8 8 % D 1 % 9 6 - %D0%B2%D1%96%D0%B4-%D0%BF%D1%83%D1%82%D1%96%D0%BD %D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%94%D0%BC%D0%BD%D0%B8%D0%B9- %D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%B4-%C2%AB%D1%80%D0%BE%D1%81%D0 %B0%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%C2%BB.

Горбачевський, Т. (2015). Римо-католицька церква у Львові в міжвоєнний період ХХ століття. Львів: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України.

Кабачій, Р. (2023). Православні храми у Польщі — чи мають вони «національність». https://uainkrakow.pl/pravoslavni-hramy-u-polshhi-chy-mayut-vony-naczionalnist.

Купранець, О. (1974). Православна церква в міжвоєнній Польщі, 1918–1939. Записки Чина св. Василія Великого. Рим, серія 2, 31.

Литвин, М. (2017). Церковно-релігійний чинник українських визвольних змагань першої третини ХХ ст.: на прикладі життя та діяльності митрополита Андрія Шептицького. Східноєвропейський історичний вісник. Вип. 2.

Макарчук, С. (2016). Питання українізації православної церкви в громадсько-політичному житті Волині у 20-х роках XX ст. https://web.archive.org/web/20170906180717/http://church.net.ua/detalno/uapc/pitannja-ukrajinizaciji- pravoslavnoji-cerkvi-v-gromadsko-politichomu-zhitti-volini-u-20-khrokakh-khkhst.html.

Миронович, А. (2010). Православная Церковь в Польше в ХХ столетии. Пра- вославная Церковь в Восточной Европе. ХХ век / пер. с фр.; под ред. К. Шайо. Киев: Дух і Литера.

Польська Церква підтримує Українську автокефалію – офіційна заява. (2019). https://web.archive.org/web/20200805101544/https://cerkvarium.org/novyny/ pomistni-tserkvy/polska-tserkva-pidtrimue-ukrajinsku-avtokefaliyu-ofitsijna-zayava.

Православна Церква у Польщі: залежність від Москви є викликом для безпеки польського суспільства, — розмова з д-ром Павелом Врублевським. (2024). https://risu.ua/pravoslavna-cerkva-u-polshchi-zalezhnist-vid-moskvi-ye-viklikom-dlyabezpeki-polskogo-suspilstva--rozmova-z-d-rom-pavelom-vrublevskim_n147203.

Саган, О. (2020). Польська автокефальна православна церква. https://vue.gov.ua/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D1%84%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0.

Хомич, М. (2016). Польська автокефальна православна церква у 1945 р. – на початку ХХІ століття: інституціійний розвиток та культурна діяльність: дисертація на здобуття наукового ступеня кандидата історичних наук. Львів.

Церковне протистояння з поляками – через Москву? (2023, 26 січня). Укрінформ. https://www.ukrinform.ua/rubric-society/3659684-cerkovne-protistoanna-z-polakami-cerez-moskvu.html.

Як православні поляки українцям допомагають. (2022). https://www.youtube.com/watch?v=i9Qm5EJQpYQ.

Drozd, R. (2000). Ukraińcy w najnowszych dziejach Polski (1918–1989). T. I. Słupsk-Warszawa.

Jubileusz 100-lecia samodzielności Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. (2024). https://www.orthodox.pl/jubileusz-100-lecia-samodzielnosci-polskiego-autokefalicznego-kosciola-prawoslawnego.

Prochy arcybiskupa Sawy powróciły do Polski. (2012). https://web.archive.org/web/20130217012401/http://ekai.pl/diecezje/warszawska/x62127/prochy-arcybiskupa-awy-powrocily-do-polski.

Published

2025-05-06