LANGUAGE UTRAQUISM AS AN ATTEMPT TO ASSIMILATE THE UKRAINIAN POPULATION OF INTERWAR GALICIA
Keywords:
language utraquism, Galicia, elementary and secondary schools, school law of 1924.Abstract
The introduction of bilingual education in elementary and secondary schools in Galicia on the basis of the school law of July 31, 1924 is traced. It is stated that the Polish authorities tried to achieve several goals with the help of school utraquisation. On the one hand, the attempt was made to regulate the legal situation in the schooling of national minorities, on the other hand, to unite representatives of different nationalities for joint existence. At the same time, Polish officials made every effort to reduce artificially the number of schools with the Ukrainian language of instruction and to limit the scope of its use in order to completely eliminate Ukrainian from public life in the future. It is noted that in practice, utraquist schooling did not promote the upbringing of Ukrainian children to be loyal citizens and patriots of Poland; on the contrary, it intensified the Polish-Ukrainian conflict in Galicia.
References
1 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym południowo-wschodnich województw Drugiej Rzeczypospolitej / Karol Sanojca. – Kraków: Historia Iagellonica, 2013. – S. 29–30.
2 O zgodne współżycie narodowości na kresach. Ankieta “Kurjera Lwowskiego” w sprawie ustaw kresowych // Kurjer Lwowski. – 1924. – Nr 158. – 12 lipca. – S. 2.
3 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 122, 156.
4 Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 7 stycznia 1925 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ministrem Rolnictwa i Dóbr Państwowych w sprawie wykonania ustawy z dnia 31 lipca 1924 r. zawierającej niektóre postanowienia o organizacji szkolnictwa // Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (далі – Dz. U.). – 1925. – Nr 3. – Poz. 33. – S. 26–30.
5 Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. zawierająca niektóre postanowienia o organizacji szkolnictwa // Dz. U. – 1924. – Nr 79. – Poz. 766. – S. 1212–1213.
6 “Нова ера” в шкільництві // Діло. – 1925. – Ч. 192. – 30 серпня; Чепіль М. Формування національної свідомості учнівської молоді Галичини (1848–1939 рр.) / М. Чепіль. – Дрогобич: Коло, 2005. – С. 246.
7 Archiwum Polskiej Akademii Nauk (далі – Archiwum PAN). – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskiew Małopolsceina Wołyniudo 1939 roku). – K. 65; Гетьманчук М. П. Між Москвою та Варшавою: українське питання у радянсько-польських відносинах міжвоєнного періоду (1918–1939 рр.): монографія / М. П. Гетьманчук. – Львів: Вид-во Національного університету “Львівська політехніка”, 2008. – C. 241.
8 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 124.
9 Archiwum Akt Nowych w Warszawie (далі – AAN). – Zesp. 322 (Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie [1915–1917] 1918–1939). – Mikrof. B. 18455, Sygn. 2252 (Sytuacja polityczna we Wschodniej Małopolsce, sabotaże i działalność Ukraińskiej Wojskowej Organizacji i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Sprawa petycji ukraińskich do LN. Raporty, notatki, artykuły, korespondencja, wycinki prasowe, druki. T. 1). – W sprawie uwzględnienia potrzeb ludności ruskiej (ukraińskiej) w dziedzinie szkolnictwa powszechnego. – K. 8.
10 Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. zawierająca niektóre postanowienia o organizacji szkolnictwa. – S. 1213.
11 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskiew Małopolsceina Wołyniudo 1939 roku). – K. 66; О. Польонізація українських середніх шкіл / О. // Діло. – 1925. – Ч. 189. – 26 серпня.
12 AAN. – Zesp. 322 (Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie [1915–1917] 1918– 1939). – Sygn. 2250 (Mniejszość Ukraińska w Polsce. Organizacja szkolnictwa ukraińskiego w Galicji Wschodniej, ukrainizacja szkół. Notatki, korespondencja, referat, wycinki prasowe, czasopismo). – Minister S. Grabski do Ministerstwa Spraw Zagranicznych Departament Polityczny w Warszawie dnia 30 września 1925 r. w sprawie utrakwizacji gimnaziów. – K. 10; Проти польонізації українського шкільництва // Діло. – 1925. – Ч. 194. – 2 вересня.
13 Мосійчук Т. Боротьба УНДО з утраквізацією освіти в Галичині (1925–1939) / Т. Мосійчук // Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність / [гол. редкол. М. Р. Литвин]. – Львів, 2013. – Вип. 23: До 22-гої річниці здобуття незалежності України. – С. 467.
14 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. w sprawie zmiany ustawy z dnia 31 lipca 1924 r., zawierającej niektóre postanowienia o organizacji szkolnictwa // Dz. U. – 1930. – Nr 82. – Poz. 644. – S. 1075.
15 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 142–143.
16 Бороніть прав української мови навчання в школах! // Діло. – 1933. – Ч. 234. – 7 вересня.
17 Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 25 listopada 1938 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych w sprawie wykonania ustawy z dnia 31 lipca 1924 r., zawierającej niektóre postanowienia o organizacji szkolnictwa // Dz. U. – 1938. – Nr. 94. – Poz. 637. – S. 1417–1419.
18 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskiew Małopolsceina Wołyniudo 1939 roku). – K. 80; Sanojca K. Relacjepolsko-ukraińskiew szkolnictwie państwowym... – S. 124–125; Важний розпорядок, який торкається шкільного плебісциту // Діло. – 1938. – Ч. 272. – 7 грудня.
19 Doroszewski J. Podstawy ideologiczne szkolnictwa i ich konsekwencje dla mniejszości narodowych w Polsce w latach 1918–1939 / Jerzy Doroszewski // Katolicka a liberalna myśl wychowawcza w Polsce w latach 1918–1939 / [pod red. ks. E. Walewandra]. – Lublin: Redakcja wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2000. – S. 461.
20 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 35.
21 Kedryn I. Dla czego nie ze Stanisławem Grabskim / Iwan Kedryn // Biuletyn Polsko-Ukraiński. – 1938. – R. 7. – Nr 2. – S. 13.
22 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 74; Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 82 (Memoriały, uwagi, przemówienia w sprawach szkolnictwa ukraińskigo w Polsce, 1925–1938). – K. 19–48; Sanojca K. Relacje polsko-ukra- ińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 33.
23 Цит. за кн.: Światło A. Oświata a polski ruch robotniczy 1876–1939 / Adam Światło. – Warszawa: Książka i Wiedza, 1981. – S. 297.
24 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 152–153.
25 AAN. – Zesp. 322 (Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie [1915–1917] 1918– 1939). – Sygn. 2250 (Mniejszość Ukraińska w Polsce. Organizacja szkolnictwa ukraińskiego w Galicji Wschodniej, ukrainizacja szkół. Notatki, korespondencja, referat, wycinki prasowe, czasopismo). – K. 160.
26 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 34–35, 52.
27 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 87–88.
28 Левандовська Л. М. Українські культурно-освітні товариства Перемишля як чинник громадсько-політичного життя Галичини (1867–1939 рр.): дис. канд. іст. наук: 07.00.01 / Людмила Миколаївна Левандовська. – Кам’янець-Подільський, 2015. – С. 93–94.
29 Детальніше про це див.: Jachymek J. Oblicze społeczno-polityczne wsi lubelskiej 1930– 1939 / Jan Jachymek. – Lublin: Wyd-wo Lubelskie, 1975. – S. 18; TorzeckiR. Zdziejów stosunków polsko-ukraińskich na Lubelszczyźnie // Stan i perspektywy badań historycznych lat wojny i okupacji 1939–1945: Sesja 14–15 listopada 1985 r. / Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce-Instytut Pamięci Narodowej. – Warszawa: GKBZHwP-IPN, 1988. – S. 240.
30 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 69; Doroszewski J. Podstawy ideologiczne szkolnictwa... – S. 463–464.
31 Українська школа в ярмі. Промова голови Української Парламентської Репрезентації п. сенатора Черкавського, виголошена дня 22 червня у польському сенаті при обговорюванні бюджету міністерства освіти // Діло. – 1925. – Ч 143. – 1 липня; Światło A. Oświata a polski ruch robotniczy 1876–1939... – S. 299.
32 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 76.
33 Українська школа в ярмі... // Діло. – 1925. – Ч. 143. – 1 липня; Archiwum PAN. – Zesp. III– 180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 76–77.
34 Як фабрикують деклярації за польськими школами? // Діло. – 1933. – Ч. 17. – 26 січня.
35 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 69; Doroszewski J. Podstawy ideologiczne szkolnictwa... – S. 463–464.
36 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 135–137.
37 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 82 (Memoriały, uwagi, przemówienia w sprawach szkolnictwa ukraińskigo w Polsce, 1925–1938). – K. 31.
38 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 82 (Memoriały, uwagi, przemówienia w sprawach szkolnictwa ukraińskigo w Polsce, 1925–1938). – K. 30.
39 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 135–137.
40 Światło A. Oświata a polski ruch robotniczy 1876–1939... – S. 297–298.
41 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 133–134.
42 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 55.
43 Światło A. Oświata a polski ruch robotniczy 1876–1939... – S. 298; Syrnyk M. Ukraińcy w Polsce 1918–1939: oświata i szkolnictwo / M. Syrnyk. – Wrocław: Krynica Design Studio, 1996. – S. 54–55.
44 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 144–145, 150.
45 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 77–79.
46 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 69.
47 Romer E. Polski stan posiadania na południowym wschodzie Rzeczypospolitej / Eugeniusz Romer. – Lwów: Księgarnia “Książka”, 1937. – S. 7–8; Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 72.
48 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 196.
49 Chruściel S. Szkoła państwowa a mniejszości narodowe w Polsce i za granicą. – Lwów: Nakładem Zarządu Głównego T.S.L. we Lwowie, 1938. – S. 13.
50 Z prasy polskiej. “Uwolnić wieś od plebiscytu szkolnego, źródła fermentu, waśni i zatargów // Biuletyn Polsko-Ukraiński. – 1937. – Nr. 46. – S. 522.
51 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 63–64.
52 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 76 (Szkolnictwo ukraińskie w Małopolsce i na Wołyniu do 1939 roku). – K. 70–71.
53 Chruściel S. Szkoła państwowa a mniejszości narodowe w Polsce i za granicą... – S. 8.
54 Urbański Z. Mniejszości narodowe w Polsce / Zygmunt Urbański. – Warszawa: Wyd-wo “Mniejszości Narodowe”, 1932. – S. 57–58.
55 Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 35–36, 45.
56 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 1 (Fragmenty opracowań L. E. dotyczące spraw mniejszości narodowych w Polsce). – Stan szkolnictwa mniejszoś-ciowego w Polsce, 1929 r. – K. 7.
57 Ibidem. – K. 8; Sanojca K. Relacje polsko-ukraińskie w szkolnictwie państwowym... – S. 143.
58 Archiwum PAN. – Zesp. III–180 (Materiały Ludwika Eckerta). – Sygn. 1 (Fragmenty opracowań dotyczące spraw narodowościowych). – K. 8.
