ОСВІТНЄ ПИТАННЯ У ПРОГРАМНИХ ДОКУМЕНТАХ ПОЛЬСЬКИХ ПОЛІТИЧНИХ ПАРТІЙ (1919–1939)
DOI:
https://doi.org/10.33402/up.2018-11-78-98Ключові слова:
політичні партії, Польща, освітня діяльність, навчальні заклади, національні меншиниАнотація
Проаналізовано програмні документи провідних польських політичних партій, простежено шляхи розв’язання освітніх проблем, заходи щодо захисту освітніх прав представників різних національностей і покращення матеріального становища вчителів.Висвітлено освітню діяльність членів партій, спрямовану на розвиток початкового, середнього та вищого шкільництва, позашкільної освіти, а також піднесення рівня національної свідомості польського населення. З’ясовано, що праві політичні сили виступали за зміцнення польськості в державі та заперечували право національних меншин на навчання рідною мовою. Політики санаційного табору виняткову роль у державі відводили полякам, докладали значних зусиль до розвитку польськомовного шкільництва. Натомість представникам національних меншин вони, хоч і гарантували рівні права для здобуття освіти рідною мовою, однак лише за умови їхньої повної лояльності до влади. Простежено, що польські ліві політичні сили виступали за зрівняння у правах громадян усіх віровизнань і національностей, впровадження в життя статей Конституцій 1921 та 1935 рр. щодо культурних, мовних та освітніх прав національних меншин. Попри певні відмінності, майже у всіх програмних документах польських політичних сил йшлося про необхідність піднесення рівня освіти в школах, виділення стипендій для учнів, підвищення кваліфікації учителів, організацію освітніх курсів, читалень, бібліотек, народних домів.
Посилання
Bohusz, B. (1936, Lipiec 12). Katastrofalne położenie szkół. Wyzwolenie, (28), 6 [in Polish].
Brzoza, Cz. & Sowa, A. L. (2006). Historia Polski 1918–1945. Kraków: Wydaw- nictwo Literackie [in Polish].
Cimek, H. & Kieszczyński, L. (1984). Komunistyczna Partia Polski 1918–1938. Warszawa: Książka i Wiedza [in Polish].
Czego żądamy od Ministerstwa Oświaty, Sprawiedliwości i Spraw Wojskowych? (1927, Luty 20). Piast, (8) [in Polish].
Dmowski, R. (2005). Separatyzm żydów i jego źródła. Krzeszowice: Dom wydaw- niczy «Ostoja [in Polish].
Henyk, M. (1997). Ukrainske pytannia v politychnykh kontseptsiiakh polskykh pravotsentrystskykh partii (1918–1920). Halychyna, (1), 37-43 [in Ukrainian].
Holzer, J. (1974). Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Książka i Wiedza [in Polish].
Hon, M. M. (2006). Osoblyvosti mizhetnichnoi vzaiemodii v konteksti politychnykh protsesiv na zakhidnoukrainskykh zemliakh u mizhvoiennyi period: monohrafi ia. Rivne: Volynski oberehy [in Ukrainian].
Iwanicki, M. (1986). O ideowo-wychowawczym oddziaływaniu sanacji na młodzież szkolną i akademicką. Siedlce: Wydawnictwo Uczelniane WSRP [in Polish].
Jachymek, J. (1982). Myśl polityczna Polskiego Stronnictwa Ludowego «Wyzwolenie» 1918–1931. Lublin: UMCS [in Polish].
Kalyniak, L. D. (2003). Polski selianski partii u suspilno-politychnomu zhytti Zakhidnoi Ukrainy (1919–1939). [Polish peasant parties in the social-political life of Western Ukraine (1919–1939)]. (Extended abstract of Candidate’s thesis). Lviv [in Ukrainian].
Kilian, S. (1997). Myśl edukacyjna Narodowej Demokracji w latach 1918–1939. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP [in Polish].
Koko, E. (1991). Wolni z wolnymi. PPS wobec kwestii ukraińskiej w latach 1918– 1925. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. [in Polish].
Krzywobłocka, B. (1974). Chadecja. 1918–1937. Warszawa: Książka i Wiedza [in Polish].
Maj, E. (2000). Związek Ludowo-Narodowy 1919–1928. Studium z dziejów myśli politycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej [in Polish].
Michałowski, S. (1994). Myśl polityczna Polskiej Partii Socjalistycznej: (1918– 1939). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej [in Polish].
Pietrusiewicz, M. (1981). Polityka oświatowa stronnictw ludowych w Polsce w latach 1918–1932. Słupsk: Wyższa Szkoła Pedagogiczna [in Polish].
Podgajna, E. (2011). Stronnictwo Chłopskie (1926–1931): studium z dziejów myśli politycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej [in Polish].
Pragierowa, E. (1929, Styczeń 12). Kilka uwag w sprawie szkół zawodowych. Robotnik, (12) [in Polish].
Program Niezależnej Partii Chłopskiej. Warszawa, listopad 1925 r. (1967). In S. Giza & S. Lato (Comp.), Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. (Vol. 2, pp. 164-175). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [in Polish].
Program Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji uchwalony na II Ogólnopolskim Kongresie Stronnictwa z dnia 31 maja i 1 czerwca 1925 r. (1926). Warszawa: Drukarnia Zarządu Głównego Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej De- mokracji [in Polish].
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego («Piast») (uchwalony na kongresie partii w listopadzie 1921 r., ostatecznie wystylizowany przez Radę Naczelną 29 i 30 kwietnia 1922 roku w Warszawie). (1923). In J. Bełcikowski (Comp.), Charakterystyki i programy stronnictw politycznych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Z uwzględnieniem stronnictw żydowskich, ukraińskich, niemieckich, litewskich, białoruskich i rosyjskich na ziemiach polskich. Przewodnik praktyczny dla obywatela. (pp. 16-21). Warszawa: Księgarnia Gustawa Szylinga [in Polish].
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Lewicy. Kraków, 1 czerwca 1919 r. (1969). In S. Lato & W. Stankiewicz (Comp.), Programy stronnictw ludowych. Zbiór dokumentów. (pp. 157-163). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe [in Polish].
Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Wyzwolenie. Warszawa, 6 marca 1921 r. (1969). In S. Lato & W. Stankiewicz (Comp.), Programy stronnictw ludowych. Zbiór dokumentów. (pp. 181-195). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe [in Polish].
Program PPS (z roku 1920). (1923). In J. Bełcikowski (Comp.), Charakterystyki i programy stronnictw politycznych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Z uwzględnieniem stronnictw żydowskich, ukraińskich, niemieckich, litewskich, białoruskich i rosyjskich na ziemiach polskich. Przewodnik praktyczny dla obywatela. (pp. 31-34). Warszawa: Księgarnia Gustawa Szylinga [in Polish].
Program Stronnictwa Chłopskiego. Warszawa, 5 czerwca 1927 r. (1967). In S. Giza & S. Lato (Comp.), Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. (Vol. 2, pp. 261-267). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [in Polish].
Program Stronnictwa Ludowego. Warszawa, 15 marca 1931 r. (1969). In S. Lato & W. Stankiewicz (Comp.), Programy stronnictw ludowych. Zbiór dokumentów. (pp. 299- 311). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe [in Polish].
Program Związku Ludowo-Narodowego. (1923). In J. Bełcikowski (Comp.), Cha- rakterystyki i programy stronnictw politycznych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Z uwzględnieniem stronnictw żydowskich, ukraińskich, niemieckich, litewskich, białoru- skich i rosyjskich na ziemiach polskich. Przewodnik praktyczny dla obywatela. (pp. 22- 27). Warszawa: Księgarnia Gustawa Szylinga [in Polish].
Radomski, G. (2000). Narodowa-Demokracja wobec problematyki mniejszości narodowych w Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1918–1926. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, cop [in Polish].
Rotshyld, Dzh. (2001). Skhidno-Tsentralna Yevropa mizh dvoma svitovymy viinamy (V. P. Kanash, Trans.). Kyiv: Mehataip [in Ukrainian].
Sprawy językowe w Komisji Konstytucyjnej. (1924, Lipiec 4). Robotnik, (181) [in Polish].
Sprawy oswiatowe. (1927, Czerwiec 19). Wyzwolenie, (25), 5 [in Polish].
Statut i program Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji uchwalone na Kongresie Stronnictwa dnia 11-go października 1931 r. w Katowicach. (1931). Katowice: Nakładem Zarządu Głównego Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji [in Polish].
Szablicka-Żak, J. (1997). Szkolnictwo i oświata w pracach Sejmu Ustawodawczego II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe [in Polish].
Światło, A. (1981). Oświata a polski ruch robotniczy 1876–1939. Warszawa: Książka i Wiedza [in Polish].
Vasiuta, I. K. (2006). Politychna istoriia Zakhidnoi Ukrainy (1918–1939). Lviv: Kameniar [in Ukrainian].
Wapiski, R. (1980). Narodowa Demokracja 1893–1939: ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich [in Polish].
Wynot, E. (1989). The Polish Movement and the Jews, 1918–1939. In Y. Gutman & E. Mendelsohn (Ed.), The Jews of Poland between Two World Wars (pp. 36-55). Hanover; London: University Press of New England [in English].
Zhernoklieiev, O. (2000). Natsionalni menshyny v Zakhidnii Ukraini v mizhvoiennyi period. In V. A. Voinalovych (Ed.), Natsionalni menshyny Ukrainy u XX stolitti: polityko- pravovyi aspekt, (pp. 163-164). Kyiv: NAN Ukrainy, In-t politychnykh ta etnonatsio- nalnykh doslidzhen [in Ukrainian].
